
Trong dòng chảy của lịch sử dân tộc, các dòng họ có một vai trò vô cùng quan trọng. Qua quá trình hình thành và phát triển, dòng họ đã sản sinh, tạo dựng nên các giá trị văn hóa đóng góp vào thành tựu chung của làng xã, vùng miền, quốc gia, dân tộc. Gia đình, dòng họ là nhân tố quan trọng góp phần hình thành và giáo dục nhân cách của một con người, là cái nôi lưu giữ, trao truyền văn hóa từ thế hệ này sang thế hệ khác. Bởi đó là môi trường đầu tiên mà mỗi người được sống, học tập, phát triển ngôn ngữ, trí tuệ, kỹ năng giao tiếp, văn hóa ứng xử, ý thức về cội nguồn, bồi đắp nhân cách, tư tưởng,... Lòng yêu nước, ý chí quật cường chống ngoại xâm, ý thức tự hào, tự tôn dân tộc,... đều có nguồn gốc sâu xa từ tình yêu gia đình, dòng họ, quê hương, xứ sở.
Nghệ An là vùng có lịch sử lâu đời, từ hàng nghìn năm trước đã có con người sinh sống. Đây là mảnh đất lập nghiệp của nhiều dòng họ lớn từ ngoài Bắc trong Nam di cư đến, hình thành nên một bức tranh văn hóa đa dạng, nhiều màu sắc. Các dòng họ ở Nghệ An đã đoàn kết, cùng nhau xây dựng quê hương, bảo vệ đất nước, hình thành nên nhiều truyền thống tốt đẹp. Đó là truyền thống khoa bảng, tiêu biểu như họ Dương ở Quỳnh Đôi, họ Hoàng của Tiến sĩ Hoàng Kiêm ở Diễn Cát, họ Phạm của Tiến sĩ Phạm Nguyễn Du ở Nghi Xuân, họ Nguyễn Thức Tự ở Nghi Trường, họ Đinh Văn Chất ở Nghi Long, họ Lê Sĩ ở Hưng Thông, họ Nguyễn của Thám hoa Nguyễn Đức Đạt ở Khánh Sơn, họ Nguyễn Hữu ở Trung Cần, họ Nguyễn Lâm ở Thanh Tùng,... Truyền thống võ nghiệp như họ Phan Văn ở Hoa Thành, họ Phan Phúc Long ở Tăng Thành, họ Nguyễn Đình ở Khánh Hợp, họ Phùng ở Trung Phúc Cường, họ Nguyễn Duy ở Đại Đồng, họ Nguyễn Đình ở Xuân Sơn,... Truyền thống khai cơ lập làng, xây dựng quê hương như họ Nguyễn Triệu cơ, họ Hoàng ở Quỳnh Đôi; họ Văn ở Mai Hùng, họ Trương Đặng Công ở Diễn Kỷ, họ Nguyễn Viết ở thành phố Vinh, họ Nguyễn Văn ở Xuân Sơn, họ Lưu ở Hưng Đạo; truyền thống cách mạng như họ Chế ở Nghi Thu, họ Lê Kim ở Ngọc Sơn,... và còn nhiều truyền thống tốt đẹp khác nữa. Chính từ các dòng họ đã sản sinh và trao truyền những giá trị văn hóa tiêu biểu, những gương mặt hiền tài ưu tú cho dân tộc ở nhiều giai đoạn lịch sử khác nhau.

Phát huy di sản văn hóa dòng họ chính là khơi dậy niềm tự hào về truyền thống của cha ông để đánh thức tiềm năng vươn lên của mỗi cá nhân. Nhằm giới thiệu những giá trị văn hóa dòng họ trên địa bàn tỉnh Nghệ An, năm 2024, Sở Văn hóa và Thể thao tổ chức biên soạn và xuất bản cuốn Di sản văn hóa Nghệ An, tập 4 với 25 dòng họ tiêu biểu.
Với tinh thần cầu thị, chúng tôi luôn mong đón nhận những phản hồi từ các nhà chuyên môn và độc giả để cuốn sách tiếp tục được hoàn thiện, đặc biệt là đúc rút kinh nghiệm trong những tập tiếp theo.
Xin trân trọng giới thiệu cuốn sách Di sản văn hóa Nghệ An, tập 4 cùng bạn đọc!
SỞ VĂN HÓA VÀ THỂ THAO NGHỆ AN