Hiện nay, tiểu thuyết luận đề lịch sử vẫn chỉ chiếm số lượng rất ít trong thị trường xuất bản nội địa. Đây là thể loại khó - thách thức ngòi bút của các tác giả, với những quan điểm khác nhau của thời cuộc. Vì những nhân vật và sự kiện lịch sử đã xảy ra từ rất lâu, các tác giả, ngoài việc bám sát phản ánh trung thực sự kiện lịch sử, còn phải tái hiện chính xác không gian, thời gian, ngôn ngữ nhân vật, văn hóa, phong tục tập quán các địa phương của thời đại ấy, thì mới tạo được sự hấp dẫn, lôi cuốn người đọc. Tất cả như đã nói là điều không dễ chút nào.
Khi các nhà văn lựa chọn công việc viết tiểu thuyết luận đề lịch sử đều có lý do riêng của mình. Với nhà văn Nguyễn Trọng Bản cũng không ngoại lệ. Bởi, nhân vật trung tâm của công trình văn chương: Hiệp biện Đại học sĩ Đạm Hiên Nguyễn Trung Mậu (Tiểu thuyết luận đề lịch sử), nói về thân thế sự nghiệp đáng kính của một vị đại thần thanh liêm, trung trực dưới ba triều vua đầu đời nhà Nguyễn (Gia Long, Minh Mệnh, Thiệu Trị) - một người con của xứ lèn Hai Vai, huyện Đông Thành, phủ Diễn Châu (nay là thôn Vân Tập, xã Minh Châu, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An), cách đây hơn 230 năm.
Tác giả Nguyễn Trọng Bản đã dành tâm huyết, công sức cũng như trí tuệ trong 10 năm (2013 - 2023) ròng để hoàn thành tác phẩm về vị quan tài năng, đã để lại nhiều dấu ấn trong các công trình văn hoá, lịch sử triều Nguyễn, với hy vọng các thế hệ sau này sẽ hiểu rõ hơn về một con người đáng kính, mà trên hết là phẩm chất Trí - Nhân - Dũng tuyệt vời, hiếm có ở thời điểm ấy.
Trong quá trình hình thành tác phẩm, tác giả Nguyễn Trọng Bản khá thành công trong việc tái hiện bối cảnh lịch sử nước ta thời kỳ nửa đầu thế kỷ XIX, cũng như khắc họa hàng trăm tính cách nhân vật chính diện, phản diện khác nhau. Đặc biệt, khi viết về Nguyễn Trung Mậu, ngòi bút nhà văn đã thể hiện rất nhất quán về tính cách một con người có thật, trong một không gian lịch sử có thật và trong một thời kỳ lịch sử biến động nhiều tình huống dữ dội - nhân vật ấy, trong hoàn cảnh nào cũng là một con người đầy quyền năng về trí tuệ. Thượng thư bộ Lễ Cao Xuân Dục khi viết về Nguyễn Trung Mậu, đã khẳng định: “Nguyễn Trung Mậu xứng đáng được xếp vào hàng những danh nhân lịch sử, văn hóa tiêu biểu của đất nước” (Đại Nam liệt truyện - Tập hạ).
Hẳn là Nguyễn Trọng Bản vô cùng ái mộ với lý tưởng “Đạo làm quan - Dân vi bản” của nhân vật lịch sử Nguyễn Trung Mậu, cho nên thông qua tác phẩm, tác giả bộc lộ những chính kiến của mình về Đạo làm quan chỉ có một tôn chỉ duy nhất đúng - Lấy dân làm gốc.
Với những gì được thể hiện trong cuốn Hiệp biện Đại học sĩ Đạm Hiên Nguyễn Trung Mậu, tin chắc rằng, đây là một cuốn tiểu thuyết luận đề lịch sử hấp dẫn và đáng đọc.
Xin trân trọng giới thiệu đến quý bạn đọc!
NGỌC CHI